A, B, C, .... X, Y, Z

Sint Janskruid (Hypericum perforatum) heeft al eeuwenlang een positieve reputatie in de Europese kruidengeneeskunde. Het kan worden gebruikt om zowel momenten van neerslachtigheid als opgewektheid te ondersteunen, en het bevordert een goede nachtrust. Bovendien is Sint Janskruid gunstig voor de galfunctie en draagt het bij aan een gezonde spijsvertering, dankzij de aanwezigheid van bioflavonoïden, looistoffen en etherische oliën.
Het gebruik van Sint Janskruid dateert al uit de tijd van de Oude Grieken en wordt traditioneel geoogst tussen 21 en 24 juni, ter gelegenheid van het Sint Jansfeest, zowel in heidense als christelijke tradities.

De Struikheide (Erica vulgaris - Calluna vulgaris) behoort tot de heidefamilie (Ericaceae) en groeit in heel Europa, vooral in Midden- en Noord-Europa. Het bereikt zelfs West-Siberië in het oosten. In de negentiende eeuw brachten Schotse immigranten de struikhei naar Canada, vanwaar het zich verspreidde over heel Noord-Amerika. Het is de enige soort in het geslacht Calluna, wat betekent dat het een monotypisch geslacht is.
De Struikheide kan 10-100 cm hoog worden, soms zelfs tot 150 cm op bepaalde plaatsen. Het heeft tweeslachtige, symmetrische bloemen, waarbij de kelk en de kroonbladen dezelfde kleur hebben. Tegen het einde van de takken verschijnen paarse bloemen, die van eind juli tot begin september de paarse heidevelden creëren.

Tijm (Thymus vulgaris L.) is niet alleen een geweldige smaakmaker in de keuken, maar ook een bondgenoot voor onze gezondheid. Dit kruid, herkenbaar aan zijn kenmerkende geur, kalmeert de luchtwegen en bevordert een vrijere ademhaling. Bovendien ondersteunt tijm de spijsvertering.
Dit kruid groeit in het wild in Europa, Azië en Afrika en gedijt in winterharde struiken van ongeveer 40 centimeter hoog, zelfs op droge en steenachtige gronden. Zowel de bladeren als de bloemen van tijm bevatten actieve stoffen die onze gezondheid ten goede komen. De oude Grieken en Romeinen gebruikten echte tijm al om hun ademhaling te vergemakkelijken. Tegenwoordig wordt tijm nog steeds gebruikt in drop en siropen vanwege de verzachtende effecten op de luchtwegen.

De Amerikaanse toverhazelaar (Hamamelis virginiana) is een struik behorend tot de familie Hamamelidaceae, inheems in Noord-Amerika van Nova Scotia tot Minnesota, en van zuidelijk en centraal Florida tot het oosten van Texas.
De struik kan een hoogte bereiken van 6 tot soms zelfs 10 meter, met een bossige groei dankzij de vele takken die net boven de grond ontspringen. De bast is lichtbruin, glad maar enigszins schilferig, en vertoont aan de binnenkant een roodpaarse kleur.
Bloeiend van september tot en met oktober, vertonen de bloemen van de Amerikaanse toverhazelaar clusters van 4 meeldraden. Ze variëren meestal van lichtgeel tot heldergeel, hoewel ook oranje of rode tinten voorkomen. De bloemblaadjes zijn lintvormig en meten 10-20 mm in lengte.

De Amerikaanse toverhazelaar (Hamamelis virginiana) is een struik behorend tot de familie Hamamelidaceae, inheems in Noord-Amerika van Nova Scotia tot Minnesota, en van zuidelijk en centraal Florida tot het oosten van Texas.
De struik kan een hoogte bereiken van 6 tot soms zelfs 10 meter, met een bossige groei dankzij de vele takken die net boven de grond ontspringen. De bast is lichtbruin, glad maar enigszins schilferig, en vertoont aan de binnenkant een roodpaarse kleur.
Bloeiend van september tot en met oktober, vertonen de bloemen van de Amerikaanse toverhazelaar clusters van 4 meeldraden. Ze variëren meestal van lichtgeel tot heldergeel, hoewel ook oranje of rode tinten voorkomen. De bloemblaadjes zijn lintvormig en meten 10-20 mm in lengte.

Valeriaan (Valeriana officinalis) staat al eeuwen bekend om zijn ontspannende en rustgevende eigenschappen, waardoor het veel wordt gebruikt bij stress en om beter te kunnen slapen. Het is een natuurlijke rustgever.
De reputatie van de valeriaanplant strekt zich eeuwen terug. Nog steeds is de plant veelvoorkomend in Nederland, voornamelijk groeiend in luchtige, vochtige grond. De wortels verspreiden een sterke en kenmerkende geur waar vooral katten dol op zijn. Vroeger gebruikten onze bijgelovige voorouders valeriaan om 'het kwaad' af te weren. Bijvoorbeeld, bruidsparen droegen kransen van valeriaanbladeren om kwaadaardige elfen weg te houden, terwijl boeren het kruid gebruikten om 'melkbeheksing' te voorkomen. 

Astragalus, ook wel bekend als Vlezige Hokjespeul (Astragalus membranaceus), is een plant die oorspronkelijk uit Azië komt. Het wordt al 2000 jaar gebruikt in de traditionele Chinese kruidengeneeskunde om het afweersysteem te versterken. Naast deze eigenschap heeft astragalus nog vele andere voordelen. Volgens de Chinese traditie versterkt het de levenskracht, of 'qi', zoals dat in China genoemd wordt, wanneer het wordt ingenomen. Het staat bekend als een krachtige antioxidant en wordt vooral gewaardeerd vanwege zijn vermogen om het afweersysteem te ondersteunen.

De vlier (Sambucus nigra L.) is een inheemse boom/struik in Nederland die wijdverspreid voorkomt op verschillende plekken in ons land. Tegen het einde van mei bloeit de vlierboom en produceert grote schermen met kleine, roomwitte bloemen die een zoete, bloemige geur verspreiden. Deze bloesems worden gebruikt om vlierbloesemlikeur, -siroop of -pannenkoekjes te maken. Naast hun heerlijke smaak zijn de bloesems ook rijk aan inhoudsstoffen, waaronder tot 3% flavonoïden zoals rutine, quercetine en astragaline. Bovendien bevatten ze tannines (looistoffen), triterpenen, vetzuren en etherische olie.

Vrouwenmantel (Alchemilla vulgaris) is een geslacht van ongeveer duizend soorten vaste kruidachtige en struikvormige planten behorend tot de rozenfamilie (Rosaceae). Het komt voornamelijk voor in Europa en Azië, met enkele soorten in de bergachtige gebieden van Afrika, Noord- en Zuid-Amerika. Vrouwenmantels gedijen op verstoorde en meestal vochtige plaatsen, zoals bosranden, natte graslanden en wegbermen.

De grote weegbree (Plantago major) is een plant die behoort tot de weegbreefamilie (Plantaginaceae) en varieert in grootte van 10 tot 50 cm. Het vormt een dicht bladrozet dat goed bestand is tegen betreding, waardoor het vaak wordt beschouwd als onkruid. Deze plantensoort komt veel voor in tuinen, langs wegen en paden, en wordt soms spottend het "voetspoor van de blanken" genoemd. Niettemin is er een gekweekte variëteit bekend als Plantago major 'Rosularis'.

Smalle weegbree (Plantago lanceolata) is een inheemse plant die gedijt in Europa, delen van Azië, Noord-Afrika en Noord-Amerika. De jonge bladeren van deze plant bevatten een rijke mix van heilzame stoffen, waaronder slijmstoffen, looistoffen, bitterstoffen, flavonoïden en mineralen zoals kalium en zink. Vooral bekend om zijn verzachtende effect op de keel dankzij de slijmstoffen, biedt smalle weegbree ook ondersteuning voor het immuunsysteem en bevordert het een normale darmfunctie. Bovendien kan het helpen bij het behoud van soepele gewrichten en is het gunstig voor de lever.

Wild kattenkruid (Nepeta cataria) behoort tot een geslacht van 250 soorten in de familie van de lipbloemen (Lamiaceae). Het geslacht heeft nauwe verwantschap met Glechoma, Stachys en Prunella. Oorspronkelijk komt dit geslacht voor in Europa en Azië. De stengels groeien in knopen en vormen vaak dichte tapijten op de grond. De bladeren zijn grof getand en voelen zacht aan vanwege de beharing. De rechtopstaande stengels dragen kleine, buisvormige bloemen in paren die zich bevinden in de oksels van de bladeren.

De Schietwilg (Salix alba), ook wel bekend als 'white willow' in het Engels, bevat van nature de bioactieve stof salicine. Deze boom is veel voorkomend in Nederland. In 1828 ontdekte de Duitse apotheker Johann Andreas Buchner dat de bast van de wilg hoge concentraties van de glycoside salicine bevat. Deze stof is gunstig voor het behoud van soepele gewrichten en de gezondheid van de spieren.

De witte waterkers (Rorippa nasturtium-aquaticum, synoniem: Nasturtium officinale) is een plant uit de kruisbloemenfamilie (Brassicaceae). Deze soort lijkt sterk op de slanke waterkers (Rorippa microphylla), maar onderscheidt zich door kortere vruchten, zaden die in elk hokje in twee rijen liggen in plaats van één, en een zaadstructuur met ongeveer de helft minder mazen.
De witte waterkers groeit in en rondom water, zoals langs beken, sloten, plassen en in moerassen. Het is een slappe, onbehaarde plant die een hoogte van 10 tot 60 cm kan bereiken. De holle, vierkante, vlezige stengel kruipt vaak aan de basis.

Zilverkaars (Cimicifuga racemosa) ook bekend als Black Cohosh of zwarte zilverkaars, wordt al eeuwenlang gebruikt in de Noord-Amerikaanse kruidengeneeskunde. De wortels van deze plant worden al eeuwenlang door Noord-Indiaanse stammen gebruikt, waar het bekend staat onder de naam "squawroot" (waarbij 'squaw' verwijst naar 'Indiaanse vrouw'). Zilverkaars is vooral bekend als een kruid dat specifiek gericht is op vrouwen en wordt steeds populairder in Nederland. Het biedt ondersteuning bij overgangsverschijnselen zoals opvliegers en prikkelbare gevoelens.

Zoethout (Glycyrrhiza glabra) is een veelzijdig kruid dat een belangrijke rol speelt in de Ayurvedische geneeskunde. Het staat bekend om zijn gunstige effecten op de spijsvertering en het behoud van soepele gewrichten, terwijl het ook verzachtend werkt voor de luchtwegen.
Deze plant wordt verbouwd in verschillende delen van de wereld, waaronder Europa, Azië en het Midden-Oosten. Het is een winterharde plant die zelfs in Nederland gedijt. Het duurt echter drie tot vier jaar voordat de wortels kunnen worden geoogst.
Naast de wortels kunnen ook de bladeren worden gebruikt, bijvoorbeeld voor het maken van thee. Zoethout wordt veel gebruikt in voedingsmiddelen en farmaceutica vanwege zijn zoete smaak en andere inhoudsstoffen. 

Zwarte Thee Assam is een zwarte thee afkomstig uit de gelijknamige staat in India. Sinds 1838 wordt deze thee ook buiten India gedronken, maar in de eerste 25 jaar kon hij nog niet opboksen tegen de al langer populaire Japanse en Chinese theeën, die sinds de 17e eeuw in Europa geliefd waren. Tegenwoordig is ongeveer de helft van de totale Indiase theeproductie afkomstig uit Assam, waarmee het deze regio populairder maakt dan de andere beroemde Indiase theesoorten: Darjeeling en Nilgiri.

De schil van de zwarte walnoot (Juglans nigra) komt van de onvolgroeide vruchten van de zwarte walnootboom (Juglans nigra).
Zwarte walnoot (Juglans nigra, ook bekend als 'zwarte noot') is een soort walnoot die van nature alleen in de Verenigde Staten en Canada groeit, vandaar de term Amerikaanse zwarte walnoot. Juglans nigra behoort tot de okkernootfamilie. 
De vruchten zijn donkerbruin en hebben een sterke geur die verschilt van Europese walnoten. In Amerika is het gebruik van zwarte walnoot al lange tijd gebruikelijk onder kruidkundigen. Het wordt vaak in de vorm van een extract of tinctuur gebruikt in de kruidengeneeskunde, omdat zo de actieve stoffen optimaal behouden blijven. De vruchten zijn eetbaar en bevatten onder andere polyfenolen, looistoffen, juglon, tannines en omega-vetzuren.

De Latijnse naam voor zwarte bes is Ribes nigrum L. 'Nigrum' verwijst naar de donkere kleur en 'ribes' naar de bessen zelf. Diverse delen van de zwarte besplant worden toegeschreven aan verschillende gezondheidsvoordelen. Zowel de bessen, pitten als bladeren vertonen unieke eigenschappen. Het blad van de zwarte bes wordt bijvoorbeeld gebruikt voor het behoud van gezond kraakbeen en om de gewrichten soepel te houden.